خواص درمانی اسفند

اِسْفَنْد

نام فارسی: اسفند

نام عربی: الحَرْمَل

نام اردو: اسپند

نام انگلیسی: Wild Rue

نام علمی: Peganum Harmala  از خانواده Nitrariaceae

ماهیت: اسفند تخم گیاهی است که ارتفاع بوته آن به پنجاه سانتی‌متر می‌رسد.برگ‌های گیاه اسفند، باریک، کوتاه، پراکنده، بریده بریده، نوک‌دار و تقریباً شبیه شاخ گوزن است.گل‌های گیاه اسفند، پنج گلبرگ بیضی شکل، سفید، کشیده، جدا از هم و خوش رایحه دارد. تخم گیاه اسفند، مثلثی شکل، قهوه‌ای پررنگ و تلخ است و رایحه‌ای تند دارد؛ اما در اثر تماس با آتش، دودی خوش رایحه ایجاد می‌کند. تخم گیاه اسفند، در غلافی کوچک به اندازه نخود، با سه قسمت متورم قرار گرفته است که سه شیار فرعی دارد؛ ولی هنگام خشک شدن غلاف، شیارها از هم باز نمی‌شوند. رنگ غلاف گیاه اسفند، ابتدا سبز است؛ ولی پس از رسیدن کامل،‌زرد کم‌رنگ می‌شود.

تشابه و تقلب: غلاف میوه اسفند به غلاف میوه فرفیون و حناء شباهت دارد.

محل رویش: در زمین‌های بایر و حاشیه کویر‌ها به صورت خودرو می‌روید. هند، پاکستان، و ایران در استان‌های تهران، مرکزی، قم،‌اصفهان و بوشهر می‌روید.

اجزای مورد استفاده و مشتقات: تخم و روغن تخم است.

مواد تشکیل دهنده: در ریشه و تخم‌های گیاه اسفند، ماده کینازولین و آلکالوئید‌های هارمین،‌هارمالین، هارمالول و پگانین وجود دارد. ساقه‌ها و شکوفه‌های گیاه اسفند نیز حاوی ماده کینازولین و آلکالوئید‌های هارمین و پگانین است.

 طبیعت: درجه دوم گرم و خشک است.

نفع خاص: ایجاد اسهال اخلاط غلیظ و فاسد، ادرار حیض، تسکین درد و تحلیل می‌کند.

افعال و خواص: اسفند، مسهل بلغم و سودا،‌ مسخن، مبهی، مدر بول، مدر و مولد شیر، منفث بلغم، کاسر ریاح، مفتح سدد مغزی و عصبی، مقوی اعصاب،‌ قاتل دیدان و معرق است. روغن اسفند، مسکن درد و مسخن است. اسفند به درمان بیماری‌های مغز و اعصاب، صرع، فلج، لقوه، جنون، فراموشی، عرق‌النساء، استسقاء، ورم پروستات، سردی رحم، احتلام، قولنج، یرقان، تب لرز، استرخاء، تنگی نفس، سرما‌خوردگی، بیماری‌های سینه و سرفه بلغمی کمک می‌کند؛ همچنین برای افراد سرد مزاج و سوداوی مزاج بسیار مفید است. خوردن تخم اسفند با تخم کتان و عسل، تنگی نفس را بهبود می‌بخشد. خوردن معجون پودر تخم بو داده شده اسفند و عسل، به ترک مواد مخدر کمک می‌کند. دود اسفند، ضد حساسیت و ضد عفونی کننده است و سینه و ریه را نرم می‌کند؛ همچنین تنگی نفس و سرما خوردگی را بهبود می‌بخشد. بخور اسفند، درد دندان را تسکین می‌دهد.

روغن اسفند، فلج، استرخاء، رعشه و عرق النساء را بهبود می‌بخشد. حقنه روغن اسفند، برای درد کمر و عرق‌النساء مفید است. تمریخ روغن اسفند، درد مفاصل را از بین می‌برد.

مقدار مصرف: دو تا چهار ماشه است.

مضرات: گرم مزاجان و زنان باردار می‌باشد همچنین خوردن اسفند باعث سردرد می‌شود.

مصلحات و تدابیر: ترشیجات، سکنجبین و کتیرا (سرکه انگبین) می‌باشد. اسفند پیش از مصرف، باید حتماُ تدبیر شود؛ به این ترتیب که تخم‌های آن را شش مرتبه با آب سرد و یک مرتبه با آب گرم بشویید؛ سپس در سایه  کاملاُ خشک کنید که در این صورت تصفیه می‌شود.

بدل آن: تخم سداب و تخم ترب است.